چرا شیعیان اسم عبدالحسین می‌گذارند؟
انسان فقط می‌تواند بنده خدا باشد. خدای متعال می‌فرماید: «فقط خدا را بندگی کن». پس چرا شیعیان اسم‌های خودشان را عبدالحسین (بنده حسین) و عبدالعلی (بنده علی)، و عبدالزهرا و عبدالامام می‌گذراند؟ چرا ائمه فرزندانش را عبدالعلی و عبدالزهرا نامگذاری نکردند؟ آیا درست است که بعد از آنکه امام حسین (علیه السلام) به شهادت رسید، بگوییم عبدالحسین، یعنی خادم حسین (علیه السلام)؟ خادم کسی است که آب و غذا را تهیه می‌کند و خدمت می‌نماید، آیا معقول است که کسی آب و غذا برای حسین (علیه السلام) ببرد و در قبرش آب وضویش را آماده کند، تا بگوییم که خادم حسین (علیه السلام) است؟...
پاسخ
«عبد» در لغت به چند معنا آمده است: اوّل به معنای پرستش کننده و عبادتگر، آن کس که در مقابل معبود خود اظهار عبودیت، ذلت و طاعت می کند. دوم به معنای غلام و مملوک. (در جای دیگر عابد به معنای خادم آمده است). در ادبیات عرب هر دوی این معانی رایج و مصطلح است، از جمله در قرآن که یک نمونه مثال زدنی از ادبیات عرب است، هر دوی این معانی به کار رفته است.
الف) معنای اول:
«یا ایها الناس اعبدوا ربکم الذی خلقکم...». (بقره/ 21) «ای مردم پرستش کنید خدایی را که آفریننده شماست...».
«قال انی عبدالله آتانی الکتاب...». (مریم/ 30) «گفت همانا من بنده ی خدایم...».
در این نوع آیات خداوند پرستش را فقط شایسته ی خود دانسته است.
ب) معنای دوم:
«ضرب الله مثلاً عبداً مملوکاً لایقدر علی شیء...». (نحل/ 75) «خداوند مثل می زند بنده مملوکی را که قادر به هیچ نیست».
در این آیه ضعف بت ها در مقابل قدرت کبرایی پروردگار به غلامی ناتوان و بی اختیار در مقابل مردی آزاد که مال زیاد دارد و همواره از آن انفاق می کند تشبیه شده است.
عظمت و بزرگی شأن ائمه (علیهم السلام) باعث می شود تا مسلمانان به خصوص (شیعیان) همواره از آنان تجلیل کرده و به طرق مختلف به اظهار ارادت و علاقه نسبت به آنان بپردازند. نامگذاریهایی از قبیل «عبدالعلی، عبدالحسن و ...» و یا غالب فارسی آن مثل «غلامعلی، غلامرضا و ...» برای اظهار همین شوق و دوستی نسبت به خاندان عصمت و طهارت است.
اما در جواب این که بعد از شهادت ائمه (علیهم السلام) چه مقصودی از این نامگذاریها وجود دارد، چنین می گوییم: اوّل این که خدمتگزاری و غلامی امامان معصوم مستلزم حیات دنیوی آنان نیست، بلکه پاسداشت یاد آنان، گرامی داشت راهشان و تمسک و پیروی از مسلک و روش آن عزیزان است و چه بسا این خدمت بسیار ارزشمندتر و گران قیمت تر است از آنچه یک غلام در زمان حیات آنان در امور دنیوی برایشان انجام می داد. دوم این که با شهادت امامان معصوم تنها جسمشان از میان ما می رود، اما روح بلند آنان همچنان پا بر جا و حاضر است. چنان که در زیارات ائمه اطهار می خوانیم: «و اشهد انک تسمع کلامی و ترد سلامی»، یعنی شما سخن مرا می شنوید و سلام مرا پاسخ می گویید. پس اربابان این غلامان نیست و نابود نشده اند که اینها دست از نوکری بردارند، بلکه زنده اند و بر اعمال همه ما ناظر و آگاه اند. سوم این که خدمتگزاری یک فرد خدمت به میهمانان، مجاوران و زائران او را به تبع خود دارد چه او در قید حیات باشد یا نه. پس افرادی که به هر نحو خدمتی به زائران و میهمانان ائمه بنمایند، عبد و غلام حضرت خواهند بود.
لازم به ذکر است که عبودیت به معنای پرستش، خضوع و طاعت تنها در مقابل صاحب ملک و ملکوت، خالق آسمان ها و زمین خدای متعال پسندیده و رواست و با توجه به اوّلین آیه مذکور (یا ایها الناس...) فلسفه ی پرستش و شایستگی عبادت مخصوص کسی است که اولاً ما را خلق کرده و ثانیاً پرورش و تربیت کرده است. پس اگر هدف فردی از نامگذاریهای یاد شده معنای اوّل عبد (پرستش) باشد از دایره اسلام و ایمان خارج شده و شرک ورزیده است. بنابراین، در محیطی که احتمال تهمت و سوء ظن می رود گذاشتن اسامی و القاب بهتر و سفارش شده ائمه لازم به نظر می رسد. مثلاً در روایتی از امام صادق (علیه السلام) آمده است: «(خطاب به راوی) برای فرزندانت نامی بگذار که بندگی خداوند را بفهماند... مثل عبدالرحمن» و نیز در روایات به نام «محمد» سفارش شده است. معروف است که امام حسین (علیه السلام) سه فرزند خود را «علی» نامگذاری فرمود.
آنچه از مراجعه به کتاب های تاریخ و رجال استفاده می شود این است که اسم هایی چون عبدالاعلی، عبدالمجید، عبدالسلام و ... به وفور ذکر شده، اما اسم هایی مثل عبدالحسین و امثال آن در ازمنه قدیم مرسوم نبوده، و در کتاب های رجال نیامده، ولی پس از روشن شدن عظمت جایگاه رفیع ائمه اطهار و بعد از دست یابی به آزادی بیان و آماده شدن زمینه اظهار ارادت به آن بزرگواران این اسامی مطرح شده است.
نتیجه:
آنچه در پایان می توان نتیجه گرفت این که نام هایی چون عبدالعلی، عبدالرضا و ... برای اظهار آمادگی خدمت، پا در رکابی و اظهار ارادت به معصومین (علیهم السلام) است که پس از فوت آنها نیز مطرح است و چنین نامگذاریهایی در جایی که ترس از اتهام شرک نیست اشکالی ندارد، هرچند می توان از اسامی بهتری که مورد سفارش خود ائمه اند استفاده کرد و برای بهانه ندادن به دست بهانه جویان از این نوع نامگذاریها خودداری نمود.
«اسلام کوئست»
