تأثیر متقابل حجاب و عفاف بر یکدیگر
با وجود گسست مفهومی عفاف به معنای ناظر بودن به صفت درونی و بازداشتن غرایز و تمنیات سرکش نفس حیوانی و شهوانی و حجاب به معنای ایجاد پوشش در برابر نامحرمان و همچنین گسست در وجود و تحقق بیرونی به معنای عدم رابطه مستقیم میان عفیف بودن و حجاب داشتن اکثر محققان در این زمینه معتقد به یک رابطه بسیار جدی و تاثیر و تأثر متقابل میان این دو مفهوم هستند و بیان می دارند حجاب و عفاف، هر چند در تحلیل عقلی و برخی نمودهای عینی تفکیک پذیرند، اما در آموزه های دینی، حجاب، تجسم و بازتاب بیرونی عفاف شناخته می شود و یکی از نشانگرهای عفاف نوع پوشش، رفتار و گفتار فرد است. این رابطه چنان است که در عرف جوامع اسلامی، بین عفاف و حجاب، رابطه این همانی می بینند و به انسان عفیف، محجوب و به فرد محجوب، عفیف و صاحب فضیلت اخلاقی گفته می شود همچنین با قائل شدن رابطه علامت و صاحب علامت مقدار حجاب ظاهری را نشانه ای از مرحله خاصی از عفت باطنی صاحب حجاب می دانند.
چنان چه طبق بیان شهید مطهری: «عفاف، خویشتن داری با علائم و نشانه های رفتاری و گفتاری است و وجود آن بستگی به وجود نشانه های آن دارد پس حفظ عفاف بدون رعایت نشانه های آن ممکن نیست. در اسلام از نشانه های برجسته «عفاف» می توان به پوشش اسلامی (حجاب) اشاره نمود.»
به اعتقاد بیشتر محققان، عفاف دو ساحت دارد، ساحت درونی که به عنوان صفت و آرایه اخلاقی، جز خود فرد، کسی بدان دسترسی و آگاهی ندارد و منشأ و خاستگاه غیرت، حیا، حجاب و… به شمار می رود و ساحت بیرونی که در رفتار هر فرد و شیوه زندگی و معاشرت او بروز می یابد. قرآن از بعد ظاهری عفاف، چنین یاد کرده است.
«فَجَاءَتْهُ إِحْدَاهُمَا تَمْشِی عَلَى اسْتِحْیَاءٍ»، ناگهان یکی از آن دو (دختر) به سراغ او (موسی) آمد در حالی که با نهایت حیا گام بر می داشت. (سوره قصص آیه ۲۶)
در کلامی از امام علی (علیه السلام) نیز به دو ساحت بیرونی و درونی عفاف اشاره شده است: «برشما باد به عفت پیشگی و امانت داری، چه این دو، شریف ترین صفتی است که در نهان دارید و نیکوترین رفتاری است که آشکار می کنید و برترین فضیلتی است که ذخیره می کنید». مفروض کلام امام علی (علیه السلام) این است که عفاف، هم بخش پوشیده و درونی دارد و هم ساحت آشکار و پیدا و بر هر دو نیز کار بست عفاف درست و رواست.
حجاب و عفاف، به صورت متقابل و دو سویه بر یکدیگر اثر گذار و از همدیگر اثر پذیرند، از یک سو، عفاف و تسلط بر خود غریزی، آثاری دارد که متناسب با عفت در هر ساحت و عرصه ای، در رفتار گفتار و تعامل اجتماعی فرد عفیف پدیدار می گردد. قرآن کریم آنجا که مؤمنان را به حجاب رفتاری (غض بصر) فرا می خواند و هم آنجا که دستور می دهد تا از پشت پرده، با همسران پیامبر (صلی الله علیه و آله) سخن بگویند، آثار خلقی و نفسانی چنان رفتاری را در هر دو مورد باز می گوید.
