رابطه میان مفهوم عفاف و حجاب
کثرت استعمال مفهوم عفاف در معنای حجاب و حیا در فرهنگ عامیانه جامعه سبب متبادر شدن سوالاتی به ذهن می شود که آیا رابطه میان واژه عفاف با حجاب و حیا رابطه ترادف و لزومیه (به این معنی که وجود یکی ما را از دیگری بی‌نیاز کند) وجود دارد و بر اساس آن می توان هر فرد بی حجابی را فاقد گوهر حیا و عفاف بدانیم و یا با وجود قائل شدن به اشتراکات بسیار این سه مفهوم، هر کدام را دارای وجوه تمایز مختلفی بدانیم.
حجاب و عفاف از مفاهیمی هستند که امروزه در جوامع مختلف اعم از مجامع علمی، دانشگاهی، فرهنگی مذهبی و دستگاه های اجرای مورد بررسی قرار می گیرند. با بررسی تعاریف مختلف در این زمینه می توان بیان داشت که در ارتباط با رابطه میان این دو مفهوم نظرات مختلفی وجود دارد که می توان آن ها را به سه دسته تقسیم کرد:
دسته اول
عده ای از محققان بر وجود رابطه میان این مفهوم اصرار ورزیده و رابطه ی این دو را به باطن و ظاهر روح و جسم یا گوهر و صدف تشبیه می کنند. از نظر ایشان رابطه میان سه مفهوم حیا و عفاف و حجاب رابطه میان طبقات متوالی یک هرم است که در کف هرم حیا و در میان عفاف و در رأس هرم حجاب قرار دارد و عفاف علائم و نشانه‌های رفتاری و گفتاری دارد که یکی از آنها حجاب است. بر این اساس نمی‌توان کسی را عفیف نامید در حالیکه حجاب را رعایت نمی‌کند. لذا حجاب ارتباط بنیادین با عفاف داشته و نمی‌شود کسی طرفدار حیا و عفاف باشد، اما حجاب را انکار کند.
دسته دوم
عده ای دیگر معتقد هستند معنا و مفهوم عفاف بسیار گسترده و فراتر از حصر آن در معنای پوشش و حجاب است. عفاف حالت نفسانی و فطری است که انسان را از حرام باز می دارد و اختصاص به جنسیت خاصی نداشته و نمودهای گوناگونی دارند. در حالی که حجاب امری ظاهری و بیرونی و یکی از مصادیق عفاف یعنی عفاف در نوع پوشش محسوب می شود و استعمال عفاف در معنای حجاب از قبیل استعمال لفظ کل در جز آن است. بنابراین فرد بی حجاب را نمی توان غیر عفیف دانست، بلکه او تنها فاقد عفت در پوشش است و ممکن است دارای مصادیق دیگر عفاف مانند عفاف در گفتار، نگاه، اندیشه و… باشد.
دسته سوم
از نظر دسته سوم رابطه و تلازم میان این دو مفهوم مکشوف نیست و طبق نظر آنها این مفاهیم دو حقیقت اند و میزان وابستگی این دو نیاز به درنگ و تأمل بسیار دارد اما این که دو مفهوم ملازم و ملزوم اند یا این که تقارن اتفاقی پیدا می کنند یا حکم نشانه و واقعیت را دارند و… احتمالهایی است که هر کدام را قائلی است و به آسانی نمی توان نظر قطعی و نهایی را صادر کرد. طبق نظر ایشان این چنین نیست که اگر زنی حجاب نداشته باشد، عفـیف و پـاکدامن نباشد.
استاد شهید مرتضی مطهری در خصوص اندازه وابستگی حیا و عفاف با حجاب، بیان می دارد:
«حیا و عفاف از ویژگیهای درونی انسان است و حجاب به شکل و قالب و نوع و چگونگی پوشش بر می گردد. تفاوت باطن و ظاهر یا روح و جسد و یا گوهر و صدف را می توان به عنوان تمثیل در این زمینه به کاربرد. به گمان ما اینها دو حقیقت هستند و میزان وابستگی این دو نیاز به تأمل دارد».
